Kanada’da Temel Gelir: Deneyler, Pilot Projeler ve Gelecek

“`html

Kanada’da, artan yaşam maliyetleriyle mücadele kapsamında temel gelir programları denenmektedir. Ülkede temel gelir denemeleri 1930’lara kadar uzanırken, özellikle Manitoba’da önemli projeler gerçekleştirilmiştir. ABD’de olduğu gibi, Kanada’daki mevcut pilot projeler de farklı sonuçlar vermekte ve ekonomik etkileri konusunda tartışmaları beraberinde getirmektedir. Bu makalede, Kanada’da uygulanan ve tartışılan temel gelir (TG) programları ve bunların potansiyel etkileri, ekonomik ve sosyal sonuçları incelenecektir. Temel gelir nedir, kimlere uygulanır ve nasıl sonuçlar doğurur gibi sorulara yanıt aranacak, uygulanan pilot programlar ve gelecekteki olası senaryolar değerlendirilecektir.

Temel Gelir Kavramı ve Uygulama Alanları

Temel gelir, belirli bir nüfusa, sosyoekonomik statülerine bakılmaksızın, düzenli nakit ödemeler yapılması esasına dayanan bir sosyal politika aracıdır. Bu kavram, evrensel temel gelir (ETG) ve garanti temel gelir (GTG) gibi farklı uygulama biçimlerine sahiptir. ETG, tüm vatandaşlara yönelikken, GTG genellikle daha düşük gelirli veya dezavantajlı gruplara odaklanır. Kanada’da, özellikle pandemi (salgın) sürecinde işini kaybeden ve yaşam maliyetleri artan bireylerin sorunlarına çözüm bulmak amacıyla, politikacılar tarafından bu tür girişimlerin nasıl uygulanabileceği üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Bu kapsamda, yüzyılı aşkın süredir yapılan araştırmalar ve denemelerden yararlanılmıştır. Temel gelir savunucuları, Kanada’nın her vatandaşı kapsayacak bir programı finanse edecek kaynaklara sahip olduğunu belirtmektedir. Bu programlar, bireylerin ekonomik hayata katılımını artırmayı, yoksulluğu azaltmayı ve yaşam standartlarını iyileştirmeyi hedeflemektedir.

Kanada’da, bazı eyaletler temel gelirin yerel düzeyde nasıl işleyebileceğini test etmek için garanti temel gelir pilot projeleri uygulamaktadır. Bu pilot projeler, özellikle savunmasız gruplara yönelik düzenli nakit ödemeler sağlamaktadır. Ancak, bu programların maliyetli olduğu ve yerel ekonomi üzerinde olumsuz etkileri olabileceği yönünde eleştiriler de bulunmaktadır. Kanada’da yapılan anketler, toplumun temel gelire olan desteğinin değişkenlik gösterdiğini ortaya koymaktadır. 2022’de yapılan bir araştırmaya göre, Kanadalıların yaklaşık %60’ı garanti temel geliri desteklerken, %37’si evrensel temel geliri desteklemektedir. Temel gelir programları, tam zamanlı gelir yerine geçemese ve herkesi yoksulluktan kurtaramasa da, düşük gelirli bireylere ekonomiye daha aktif katılma fırsatı sunabilir.

Kanada’daki Temel Gelir Deneyimleri ve Pilot Projeler

Kanada’daki temel gelir deneyimleri yeni değildir. 1930’larda Alberta’da başlayan düşünceler, 1974’te Manitoba’da gerçekleştirilen Mincome projesiyle somut adımlar atmıştır. Mincome projesi, katılımcılara 1979’a kadar yıllık 3.800, 4.800 veya 5.800 dolar ödeme yapmıştır. Araştırmalar, katılımcıların çalışmaya devam ettiğini ve lise mezuniyet oranlarının yükseldiğini göstermiştir. Ayrıca, programın tamamlanmasıyla katılımcılar arasında hastaneye yatışların %8.5 azaldığı tespit edilmiştir.

Daha yakın zamanda, Ontario eyaletinde Kanada tarihindeki en büyük pilot projelerden biri olan Ontario Temel Gelir Pilot Projesi başlatılmıştır. Bu pilot proje, çoğunlukla çalışan ve düşük gelirli katılımcılara, 18-64 yaş arasındaki bekarlara yıllık 16.989 dolara kadar ve çiftlere 24.027 dolara kadar ödeme yapmıştır. Ancak, Ontario Başbakanı Doug Ford’un hükümeti, programın yüksek maliyetleri ve ekonomiye yeterince katkı sağlamadığı gerekçesiyle, ödemeler başladıktan sadece 10 ay sonra pilot projeyi iptal etmiştir. Yine de, pilot projeye katılanlarla yapılan görüşmeler, temel gelirin, geleneksel sosyal yardımlara göre temel ihtiyaçları daha iyi karşılamalarına yardımcı olduğunu ve uzun vadeli finansal planlama yapmalarına olanak sağladığını göstermiştir.

Kanada Ekonomik Analiz Merkezi tarafından 2020’de yapılan bir çalışma, temel gelirin 600.000 iş yaratabileceğini ve beş yılda Kanada ekonomisine 80 milyar dolar katkıda bulunabileceğini, bu dönemde potansiyel olarak 400 milyar dolarlık ek GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) oluşturabileceğini ortaya koymaktadır. Şu anda devam eden çeşitli temel gelir ve nakit transfer pilot projeleri bulunmaktadır. Örneğin, Newfoundland ve Labrador’da 60-64 yaş arasındaki bireylere yönelik projeler yürütülmektedir. Quebec eyaleti, sınırlı gelire sahip kişilere aylık 1.309 dolar temel gelir sağlamaktadır. Ayrıca, Prens Edward Adası’nda, 2021’de 600’den fazla kişi için Hedefli Temel Gelir Garantisi (T-BIG) pilotu başlatılmıştır. Bu program, katılımcıları federal yoksulluk seviyesinin %85’ine ulaştıracak nakit ödemeler yapmaktadır.

Geleceğe Yönelik Beklentiler ve Sonuç

Kanada, yaşlı nüfus için zaten bir temel gelir türü olan Yaşlılık Güvenliği (Old Age Security) emekli maaşına sahiptir. Bu, düşük gelirli emeklilere dağıtılan aylık bir ödemedir. En yüksek aylık ödeme, bekar, boşanmış veya dul bir kişi için 1.087 dolardır. Kanada’daki temel gelir tartışmaları ve uygulamaları, ülkenin sosyal politika anlayışında önemli bir dönüşümü temsil etmektedir. Temel gelir programları, yoksullukla mücadele, eşitsizliği azaltma ve bireylerin ekonomik hayata katılımını artırma potansiyeline sahiptir. Bu programlar, özellikle işsizlik, yaşam maliyetlerinin artması ve ekonomik belirsizlik gibi sorunlarla karşı karşıya olan bireyler için bir güvence sağlayabilir.

Ancak, temel gelir programlarının maliyetleri, uygulanabilirliği ve uzun vadeli etkileri konusunda hala çeşitli tartışmalar bulunmaktadır. Bu programların etkinliği, tasarımına, hedef kitlesine ve ekonomiye entegrasyonuna bağlıdır. Kanada’da yürütülen pilot projelerin sonuçları, bu programların gelecekteki rolü hakkında önemli bilgiler sağlayacaktır. Kanada Senatosu’nda değerlendirilmekte olan yasa tasarıları, ülkenin temel gelir konusunda ulusal bir çerçeve oluşturulmasına katkıda bulunabilir. Gelecekte, temel gelir programlarının, Kanada’nın sosyal politika sisteminin önemli bir parçası haline gelmesi ve daha geniş kitlelere ulaşması beklenmektedir. Bu programlar, aynı zamanda, bireylerin yaşam standartlarını iyileştirmeyi ve toplumsal refahı artırmayı hedefleyen kapsamlı bir sosyal politika yaklaşımının bir parçası olabilir.

“`